Tu Hội Bác Ái Phú Dòng
Tin tứcTrang chủ

Thánh lễ theo thông điệp ECCLESIA DE EUCHARISTIA của giáo hoàng Gioan Phaolô II

Quản trị website

Dẫn nhập

          Ecclesia de Eucharistia là một Thông điệp bởi Đức Giáo Hoàng Gioan-Phaolô II, được xuất bản ngày 17 tháng 04 năm 2003. Theo thông lệ, câu mở đầu của thông điệp được lấy từ tiếng Latinh“ECCLESIA DE EUCHARISTIA vivit” dịch là “Giáo hội từ Bí tích Thánh Thể”, và trong bản tiếng Anh: “The Church draws her life from the Eucharist” dịch là “Giáo hội lấy sự sống của mình từ Bí tích Thánh Thể”. Còn đối với bản dịch của Ủy Ban Giáo Lý Đức Tin thì câu này có nghĩa là “Giáo hội sống nhờ Thánh Thể”. Nhưng dù cho bất kì ngôn ngữ gì thì ý nghĩa trọng tâm và thảo luận của Thông điệp này là nhấn mạnh đến ý nghĩa vô cùng to lớn của Thánh Thể trong rất nhiều khía cạnh, nhất đời sống đức tin của người tín hữu khi đứng trước Thiên niên kỷ thứ ba.

          Thông điệp Ecclesia de Eucharistia, Đức Giáo Hoàng Gioan-Phaolô II muốn khơi dậy lại lòng mến mộ Thánh Thể cũng như cảm tạ tình yêu Thiên Chúa nơi tất cả mọi người Kitô hữu, mà tâm tình này thể hiện cách cụ thể và sống động khi Giáo hội cùng nhau quy tụ để cử hành Bí tích Thánh Thể. Đồng thời, Thông điệp nêu rõ hơn vai trò của Thánh Thể trong đời sống Giáo hội phải là trung tâm của đời sống Giáo hội, vì thế Giáo hội sống nhờ Thánh Thể.

          Bài viết này bàn luận về Thông điệp Ecclesia de Eucharistia trong khía cạnh nói về Thánh lễ theo cái nhìn của Đức Giáo Hoàng Gioan-Phaolô II, chứ không không phải bản tóm gọn về Thông điệp này. Bởi trong Thông điệp này có rất nhiều khía cạnh thần học mà Đức Giáo Hoàng nói tới như chiều kích Thánh thể làm nên Giáo hội; Đặc tính tông truyền của Bí tích Thánh Thể đối với Giáo hội; Phẩm giá của việc cử hành Thánh Thể; Nơi trường học của Đức Maria, người nữ “Thánh Thể”… Dưới đây, chúng ta chỉ bàn về ba khía cạnh cách vắn tắt về Thánh Thê làm nền tảng khi bước vào Thánh lễ nổi bật qua Thông điệp Ecclesia de Eucharistia:

          + Thánh lễ là một Hy tế

          + Thánh lễ là sự hiện diện thực sự của Đức Kitô

          + Thánh lễ là bàn tiệc hiệp thông linh thánh

I. Thánh lễ là một Hy tế

          Ngay trong chương I, Thông điệp Ecclesia de Eucharistia nhắc lại nguồn gốc và thời điểm của việc thiết lập Thánh Thể “Trong đêm bị nộp, Đức Giêsu” (1Cr 11,23) đã thiết lập Hy Tế Thánh Thể bằng Mình và Máu Ngài (xc. GHTT số 11). Vì thế, Bí Tích Thánh Thể không chỉ là việc khơi gợi biến cố đó, nhưng còn là tái hiện mang tính bí tích của biến cố ấy. Đó là hy tế Thập Giá được tiếp tục trong thời gian[1].

       Thông điệp nhấn mạnh: “Thánh Lễ vừa là lễ tưởng niệm hy tế thập giá để lưu truyền muôn đời, vừa là bàn tiệc thánh để thông hiệp với Mình và Máu Chúa, cả hai gắn liền và không tách rời nhau. Chính vì Thánh Lễ hiện tại hóa hy tế thập giá, cho nên không thêm bớt gì mà cũng không nhân lên được. Những gì được lặp lại, chính là việc cử hành bằng tưởng niệm, việc “trình bày bằng tưởng niệm” (memorialis demonstratio) của hy tế, nhờ đó hy tế cứu độ duy nhất và dứt khoát của Chúa Kitô được hiện diện trong thời gian. Vì lẽ đó, Giáo Hội liên tục sống nhờ hy tế cứu độ, và đạt đến hy tế đó không phải bằng một kỷ niệm đơn thuần đầy niềm tin mà thôi, nhưng còn bằng một tiếp xúc hiện tại, vì hy tế nầy trở nên hiện diện, hiện diện luôn mãi cách bí tích, trong mọi cộng đoàn hiến dâng nó, qua tay của thừa tác viên được thánh hiến (xc. GHTT số 12).

          Quả thật, đối với người tín hữu hai từ “Hy Tế” thật khó để hiểu hết được ý nghĩa của nó. Bởi đối với người Kitô hữu thì họ không tham dự Thánh lễ như những người Do-Thái xưa với những con vật được mang tới Thánh điện cho các tư tế sát tế, mổ thịt, thiêu cháy để dâng lên Thiên Chúa. Nhưng Thánh lễ lại là một Hy Tế thực sự, Hy Tế của Đức Giêsu – Kitô, Con Thiên Chúa. Đấng nhờ sự chết trên thập giá, đã dâng lên Chúa Cha đời sống mình, như một lễ vật toàn vẹn và cứu độ trần gian. Giáo lý Công giáo số 1367 dạy rằng: “Hy tế của Đức Kitô và hy tế Thánh Thể là một hy tế duy nhất […].Vì trong hy tế thần linh được cử hành trong Thánh lễ, chính Đức Kitô Đấng đã tự hiến một lần bằng cách đổ máu trên bàn thờ thập giá, nay cũng được hiến dâng và được sát tế mà không đổ máu, nên hy tế này thật sự có giá trị đền tội”.

          Trong khung cảnh Lễ Vượt Qua, chính Đức Giêsu cầm lấy bánh và nói: “đây là mình Thầy hiến tế vì anh em”, và Người cầm lấy chén, dâng lời tạ ơn, trao cho các môn đệ và nói: “đây là máu Thầy, máu đổ ra vì anh em”[2]. Người kết thúc bữa Tiệc ly bằng cách truyền cho các Tông đồ cử hành bữa ăn này như một tưởng nhớ diễn ra trong phụng vụ: “Hãy làm việc này mà tưởng nhớ đến Thầy”[3]. Rõ ràng Đức Giêsu đã ám chỉ Mình và Máu Người có hàm ý là hy tế. Điều này gợi lên nghi lễ hiến tế của người Do Thái, trong đó thân xác con vật được hiến dâng và máu nó sẽ đổ ra khi bị sát tế. Vì thế, trong bữa Tiệc ly, Đức Giêsu đã báo trước hy tế của Người trên thập giá khi ám chỉ mình và máu Người được dâng hiến, tựa như chiên Vượt qua bị sát tế.

          Vì thế, chính thông điệp mà Đức Giêsu đã nói: “Hãy làm việc này mà tưởng nhớ đến Thầy”, Người truyền cho các Tông đồ hiện tại hoá hy lễ Mình và Máu Người trong bữa Tiệc ly như là việc tưởng nhớ theo Kinh Thánh. Thật vậy, Mình và Máu Đức Giêsu nói đến trong bữa Tiệc ly chính là Mình và Máu của Người được dâng hiến trên đồi Canvê, và đây là điều được hiện tại hoá cho chúng ta trong Thánh lễ. Cho nên, Thánh lễ chính là Hy tế.

II. Thánh lễ là sự hiện diện thực sự của Đức Kitô

          Giáo Hoàng Gioan-Phaolô II mượn lại cách nói của Giáo Hoàng Phaolô VI khi nói đến sự hiện diện của Đức Kitô trong Thánh lễ là sự hiện hiện “đích sự” hoặc “thực sự”. Đồng thời, ngài cũng nhắc lại giá trị của Công Đồng Triđentino nói về Thánh Thể: “Nhờ việc truyền phép bánh và rượu, việc thay đổi tất cả bản thể của bánh thành bản thể của Mình Chúa Kitô, Chúa chúng ta và sự thay đổi tất cả bản thể của rượu thành bản thể của Máu Ngài; sự thay đổi nầy, Giáo hội Công Giáo gọi một cách đúng đắn và chính xác là sự biến bản thể”[4].

          Quay ngược về lịch sử về những giáo huấn của Đức Giêsu giảng về Thánh Thể, chính Người khẳng định: “Thật, tôi bảo thật các ông: nếu các ông không ăn thịt và uống máu Con Người, các ông không có sự sống nơi mình. Ai ăn thịt và uống máu tôi, thì được sống muôn đời, và tôi sẽ cho người ấy sống lại vào ngày sau hết, vì thịt tôi thật là của ăn, và máu tôi thật là của uống. Ai ăn thịt và uống máu tôi, thì ở lại trong tôi, và tôi ở lại trong người ấy” (Ga 6,53-56). Cho nên trong Thánh lễ, Thánh Thể thực sự là một mầu nhiệm đức tin, mặc dù giác quan chúng ta không thể thấy, nhưng đức tin đảm bảo cho chúng ta rằng chính Đức Kitô hiện diện thực sự trong Thánh Thể.

          Đúc kết từ những gì Đức Giêsu truyền dạy và truyền thống của Giáo hội, Giáo lý Hội Thánh Công giáo dạy rằng: “mặc dầu Chúa Kitô hiện diện giữa dân Người theo nhiều cách – trong người nghèo, trong Lời Người, trong các bí tích, trong lời cầu nguyện của hai hay nhiều người họp nhau nhân danh Người, nhưng Người hiện diện trong Thánh Thể một cách độc nhất vô nhị. Bởi vì, Thánh Thể thực sự chứa đựng Mình và Máu, linh hồn và thần tính của Đức Giêsu Kitô. Qua Thánh Thể, “Chúa Kitô toàn thể và trọn vẹn, vừa là Thiên Chúa vừa là con người hiện diện cách chắc chắn” (xc. GLCG số 1373-1374). Và Giáo lý Hội Thánh Công Giáo khẳng định trong Thánh lễ, khi linh mục đọc những lời của Đức Giêsu truyền dạy vào lúc truyền phép, thì bánh và rượu trên bàn thờ được biến đổi thành Mình và Máu Chúa Kitô. Thuật ngữ được thần học sử dụng để nói về sự biến đổi này là transubstantiatio – biến đổi bản thể, cho thấy nhờ việc thánh hiến bánh và rượu “đã diễn ra sự biến đổi trọn vẹn bản thể bánh thành bản thể Mình Thánh Đức Kitô, Chúa chúng ta, và biến đổi trọn vẹn bản thể rượu thành bản thể Máu Thánh Người” (xc. GLCG số 1376).

          Qua những gì bàn luận trên, cùng với những suy tư của Giáo Hoàng Gioan-Phaolô II đúc kết từ những kinh nghiệm của những truyền thống của Giáo hội, một lần nữa cho thấy Thánh lễ là sự hiện hiện thực sự của Đức Kitô. Đấng là Emmanuel theo Kinh Thánh, nghĩa là “Thiên Chúa ở cùng chúng ta” (Mt 1,23). Và Người tiếp tục ở chúng ta trong mỗi Thánh lễ được cử hành trên khắp toàn cầu. Đây là điều kinh ngạc nhất trong vũ trụ xảy ra trong mỗi Thánh lễ: chính Con Thiên Chúa ngự xuống nơi bàn thờ và cư ngụ giữa chúng ta. Nên vì thế, Thánh lễ còn theo thông điệp của Ecclesia de Eucharistia còn mang một ý nghĩa mà ta sẽ đề cập dưới đây.

III. Thánh lễ là bàn tiệc hiệp thông linh thánh

          Từ Thánh lễ hay Thánh Thể là một “Hy Tế” mà ta nói đến trong phần I, Đức Giáo Hoàng Gioan-Phaolô II chuyển sang dùng từ “bữa tiệc” khi nói về Thánh Thể: “Thánh Thể đích thực là một bữa tiệc, trong đó Chúa Kitô tự hiến làm của ăn”[5].

          “Bữa tiệc”, đây là từ thật ý nghĩa khi Đức Giáo Hoàng sử dụng để nói về Thánh Thể, đồng thời ngài móc nối giữa việc bữa tiệc thì cần có của ăn, mà của ăn của bữa tiệc đó chính là Chúa Kitô, là Mình và Máu của Người trong tấm bánh bé nhỏ trên bàn thờ. Đồng thời, Thông điệp nhắc lại của ăn này không phải là do Đức Giáo Hoàng đặt ra nhưng của ăn này do chính Đức Giêsu đã nói: “Thật, tôi bảo thật các ông: nếu các ông không ăn thịt và uống máu Con Người, các ông không có sự sống nơi mình” (Ga 6,53); “Thịt tôi là của ăn thật, và máu tôi là của uống thật” (Ga 6,55). Và hiệu quả của “bữa tiệc” là việc mang lại ơn cứu độ của hy tế được thực hiện sung mãn trong việc hiệp lễ, khi chúng ta rước Mình và Máu Chúa. Thánh Thể đích thực là một bữa tiệc, trong đó Chúa Kitô tự hiến làm của ăn. Qua việc thông hiệp vào Mình và Máu Ngài, Chúa Kitô cũng chuyển thông cho ta Thánh Thần của Ngài. Trong sách lễ Rôma, phần kinh nguyện Thánh Thể III, chủ tế cầu xin : “Khi chúng con được Mình và Máu Con Cha bổ dưỡng, được dầy tràn Thánh Thần của Người, xin cho chúng con được trở nên một thân thể và một tinh thần trong Đức Kitô” (xc. EE số 16-17).

          Chính Thánh Phaolô đã khẳng định sự kết hợp qua việc chia sẻ Mình và Máu của Đức Kitô trong thư gửi Giáo đoàn Côrintô: “Khi ta nâng chén chúc tụng mà cảm tạ Thiên Chúa, há chẳng phải là dự phần vào Máu Đức Kitô ư? Và khi ta cùng bẻ bánh Thánh, đó chẳng phải là dự phần vào Thân Thể Người sao? Bởi vì chỉ có một tấm bánh, và tất cả chúng ta chia sẻ cùng một bánh ấy, nên tuy nhiều người, chúng ta cũng chỉ là một thân thể” (1Cr 10,16-17). Và Giáo hội Công giáo nhận ra và xác tín rằng: Thánh lễ là chóp đỉnh của việc tôn thờ thánh lễ. Điều này thể hiện rõ qua Giáo lý của Hội Thánh Công Giáo: “Việc cử hành hy tế Thánh Thể hoàn toàn hướng đến sự hiệp nhất mật thiết của các tín hữu với Đức Kitô qua việc rước lễ. Rước lễ là lãnh nhận chính Chúa Kitô, Đấng đã tự hiến vì chúng ta[6]”.

          Thật vậy, Hiệp lễ chính là lúc thể hiện sự kết hợp sâu xa nhất mà mỗi tín hữu có được cùng với Thiên Chúa. Vì trong giây phút ấy, Thiên Chúa đến với nhân loại cách bí tích ngay trên bàn thờ trong Thánh lễ, và Ngài vẫn hiện diện với chúng ta nơi nhà tạm và cả bên ngoài Thánh lễ. Đặc biệt, chính giây phút khi chúng ta rước lễ, là chính lúc Chúa đi vào lòng chúng ta và kết hợp với linh hồn chúng ta cách thâm sâu nhất.

          Thông điệp nói đến sự quan trọng của giây phút khi mỗi người đang rước Chúa vào lòng, giây phút ấy cũng không khác gì lúc Đức Maria cưu mang Đấng Tạo Hóa và Đấng cứu độ trong lòng mình. Cách thức mà mỗi người lãnh nhận Thiên Chúa nơi cung lòng mang tính cách bí tích và huyền nhiệm (xc. EE số 55). Vì thế, mỗi chúng ta cần ý thức giây phút trọng đại này mà chuẩn bị tâm hồn của mình sao cho xứng đáng, vì những hiệu quả của Thánh Thể mang lại cho mỗi người thật không gì diễn tả được. Vì khi lãnh nhận Thánh Thể trong lòng mình, chúng ta được sống kết hợp với Chúa Giê-su trong bí tích Thánh Thể, gắn bó mật thiết với sự sống vĩnh cửu không làm cho những người tin Chúa xa lánh trần gian mà trái lại càng thúc đẩy họ góp phần vào việc xây dựng xã hội trấn gian, như lời trong Hiến chế Vui Mừng và Hy Vọng: “Một tia sáng của thành Giê-ru-sa-lem trên trời xuyên qua các đám mây bao phủ lịch sử chúng ta và chiếu sáng con đường chúng ta đi. Vinh quang đó thúc đẩy bước tiến của chúng ta trong lịch sử, làm nẩy sinh niềm hy vọng sống động trong sự tận tâm hàng ngày của mỗi người đang đảm trách các nghĩa vụ của mình. Điều đó không làm yếu đi mà càng thôi thúc ý thức trách nhiệm của chúng ta đối với trần gian.[7]”

          Kết luận

          Thông điệp Ecclesia de Eucharistia còn bàn rất nhiều khía cạnh về Thánh Thể, như nói về tương quan giữa Thánh Thể với Giáo hội, cũng như phẩm giá của việc cử hành Bí tích Mầu nhiệm này… Nhưng trong bài viết này như đã đề cập ở phần mở đầu là chúng ta chỉ dừng lại ở cái nhìn của Đức Giáo Hoàng bàn về ý nghĩa của Thánh lễ. Ý nghĩa quan trọng và làm nền tảng nổi bật qua ba vấn đề: Thánh lễ là một Hy tế; Thánh lễ là sự hiện diện thực sự của Đức Kitô; và Thánh lễ là bàn tiệc hiệp thông linh thánh. Ba ý nghĩa này cho thấy tầm quan trọng của Thánh lễ để mọi người tín hữu cần nhận ra và ý thức hơn bản thân mình trước khi bước vào cử hành Thánh, để đánh tan đi những bóng tối trên phương diện lý thuyết và những cách thực hành không thể chấp nhận được.

          Thông điệp Ecclesia de Eucharistia được Đức Giáo Hoàng tổng hợp rất nhiều tín lý được đúc kết từ kho tàng đức tin của Giáo hội, và kênh qua những kinh nghiệm của chính cuộc đời mình lãnh nhận ơn lành của Thánh Thể. Và Thông điệp như là một di sản mà ngài để lại cho mỗi người chúng ta cần biết nhận ra những giá trị mà Thánh Thể mang lại. Nhưng trước tiên là cần hiểu ý nghĩa và vai trò của Thánh lễ mà chúng ta vừa bàn luận trên đây.

          Vì thế, khi bàn về Thánh lễ mà cụ thể là Thánh Thể, chúng ta không chỉ nói xuông nhưng là phải sống và phải cảm nếm, như Thánh Augustinô nói: “Nếu không biết, hãy nếm thử” (CCL 38, 290). Và chính khi cảm nếm Thánh Thể, chúng ta sẽ thấy Thánh Thể chính là sự sống, là tình yêu, vì Thánh Thể chính là Đức Kitô tự hiến mình cho chúng ta thể hiện nơi Bí tích. Dù bên ngoài, các giác quan chúng ta thấy bánh và rượu, nhưng khi lãnh nhận thì chúng ta lãnh nhận chính Đức Kitô, với tất cả thân xác, linh hồn và thần tính, chúng ta đón nhận Đức Kitô, Đấng đã yêu mến chúng ta và đã chịu chết vì chúng ta (x. Gl 2,20).

DOMINIQUE NGUYEN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

  1. Kinh thánh

Kinh Thánh Cựu Ước và Tân Ước. Bd. Nhóm Các Giờ Kinh Phụng Vụ. Hà Nội: Tôn Giáo, 2009.

  1. Huấn quyền
  2. Công đồng Vaticanô II

Công Đồng Vaticanô II. Hiến chế Lumen Gentium. Ban hành ngày 21/11/1964.

                                       Hiến chế Sacrosanctum Concilium. Ban hành ngày 4/3/1963.                     

  1. Đức giáo hoàng

ĐGH. Gioan Phaolô II. Thông điệp Bí tích Thánh Thể trong mối tương quan với Giáo hội Ecclesia de Eucharistia. Bd. Ủy Ban Giáo Lý Đức Tin – Hội Đồng Giám Mục Việt Nam. 2004.

  1. Các văn kiện khác

Bộ Giáo Luật 1983. Bd. Ủy Ban Giáo Lý Đức Tin – Hội Đồng Giám Mục Việt Nam. Hà Nội: Tôn Giáo, 2007.

Sách Giáo Lý Của Hội Thánh Công Giáo, Bd. Ủy Ban Giáo Lý Đức Tin – Hội Đồng Giám Mục Việt Nam. Hà Nội: Tôn Giáo, 2012.

  1. Sách

Edward Sri. S.T.D. Tìm Hiểu Thánh Lễ. Bd. Trần Công Thượng. In lần thứ 3. Tp. HCM: Học Viện Đa Minh, 2016.

Missale Romanum – Sách Lễ Rô-Ma. Bd. Ủy Ban Phụng Tự – Hội Đồng Giám Mục Việt Nam. Vatican: Vaticano, 1992.

Phan Tấn Thành. O.P. Đời Sống Tâm Linh IX: Bí Tích Tình Yêu. Tp. HCM: Phương Đông, 2017.

  1. Tài liệu số hóa và trên các trang mạng

Anrê Đỗ Xuân Quế O.P, “Giới Thiệu Thông Điệp Ecclesia de Eucharistia – Giáo Hội Bàn Về Thánh Thể,” Huynh Đệ Hiệp Thông Chia Sẻ. Truy cập ngày 8-11-2021, https://huynhdehiepthongchiase2011.wordpress.com/2011/12/30/gi%E1%BB%9Bi-thi%E1%BB%87u-thong-di%E1%BB%87p-ecclesia-de-eucharistia-giao-h%E1%BB%99i-v%E1%BB%81-thanh-th%E1%BB%83/.

[1] X. Cđ. Vat. II, Hiến chế Phụng vụ thánh số 47: Salvator noster… Đấng Cứu Chuộc chúng ta đã thiết lập Hy Tế Thánh Thể bằng Mình Máu Ngài, để nhờ đó, Hy Tế Thập Giá kéo dài qua các thời đại cho tới khi Ngài lại đến…”.

[2] X. Đức Giêsu lập Bí tích Thánh Thể Mt 26,26-29; Mc 14,22-25; Lc 22,19-20; 1Cr 11,23-25.

[3] Lc 22,19.

[4] X. Thông điệp Ecclesia de Eucharistia số 15.

[5] Thông điệp Ecclesia de Eucharistia số 16.

[6] Giáo lý Hội Thánh Công Giáo số 1382.

[7] Anrê Đỗ Xuân Quế O.P, “Giới Thiệu Thông Điệp Ecclesia de Eucharistia – Giáo Hội Bàn Về Thánh Thể,” Huynh Đệ Hiệp Thông Chia Sẻ. Truy cập ngày 8-11-2021, https://huynhdehiepthongchiase2011.wordpress.com/2011/12/30/gi%E1%BB%9Bi-thi%E1%BB%87u-thong-di%E1%BB%87p-ecclesia-de-eucharistia-giao-h%E1%BB%99i-v%E1%BB%81-thanh-th%E1%BB%83/.